Geen karma maar gerechtigheid

NGK Middelharnis https://ngkmiddelharnis.nl

Geliefde gemeente van onze Here Jezus Christus,

Boven de tekst heb ik deze titel geschreven:

Geen karma maar gerechtigheid: hoe Gods oordeel leidt tot herstel

Doet God aan karma?

Ik denk dat de meeste jongeren tussen de 10-30 wel weten waar karma over gaat. Ik denk dat sommigen zelfs weten dat het een term is die uit het boeddhisme/hindoeïsme komt. Het betekent: hoe je hier op aarde leeft, heeft gevolgen hoe je terugkomt als je reïncarneert. Karma geeft de mensen reden om goed te leven, want je wilt niet in een lagere levensvorm terugkomen.

Zo wordt dit woord alleen niet gebruikt onder jongeren. De term karma wordt op internet gebruikt bij filmpjes waarin mensen lik op stuk krijgen. Als je op sites als YT en Dumpert kijkt zul je heel wat filmpjes kunnen vinden onder deze tag.

Het zijn zeer populaire filmpjes waarin bijvoorbeeld een pestkop een flinke tik terug krijgt, of een hardrijder in een politiefuik trapt, of een auto die gevaarlijk inhaalt die vol een lantaarnpaal ramt. Er zijn honderden van dit soort filmpjes te vinden en ze zijn afkomstig vanuit heel de wereld.

Eerlijk is eerlijk, het voelt best goed! Boontje komt om zijn loontje! Je krijgt wat je verdient. Het is heel plezierig om te zien dat iemand lik op stuk krijgt.

Bij een oppervlakkige lezing van de geschiedenis over de zondvloed zou je ook zomaar kunnen denken dat God aan karma doet. God vergeldt de slechtheid van mensen, het geweld op aarde en veegt de aarde schoon. Zomaar kan je dan het idee krijgen dat God daar ook plezier in schept. Dat hij net als in internetfilmpjes even lekker wraak neemt, de aarde schoon veegt; zo van, pak aan tuig!

Zo wordt er vaak naar de zondvloed gekeken. God krijgt er een slechte naam van. Wij voelen ons verlegen met deze geschiedenis. Het mag in kinderbijbels staan, maar voor velen is God hier maar een licht ontvlambaar en onverdraagzaam figuur.

Het stelt ons voor de vraag vanmorgen: doet God hier aan karma?

De zondvloed is meer dan karma

De titel van de preek verraadt al dat ik niet meega met de term karma en zeker niet in de betekenis zoals het bedoeld wordt in internetfilmpjes en zoals jongeren het woord gebruiken.

Om mee te beginnen is het opvallend dat God geen plezier schept in straffen. We lezen het begin van de gebeurtenissen:

Genesis 6:5–6 NBV

De heer zag dat alle mensen op aarde slecht waren: alles wat ze uitdachten was steeds even slecht. Hij kreeg er spijt van dat hij mensen had gemaakt en voelde zich diep gekwetst.

De Heer ziet wat er op aarde gebeurt. Niets ontgaat hem. Er worden geen details verteld wat God precies  zag, maar de woorden die gebruikt worden wijzen op onrecht, kwaad en geweld. Je kan het ook op een andere manier zien. God had de mensen gemaakt om op Hem te lijken, maar nu zag Hij niets meer van zichzelf terug. Misschien is het verhaal in Genesis 4 over Lamech wel het helderst. Lamech is wel van de karma. Wie hem een schram bezorgt slaat hij dood. Hij heeft niet genoeg aan één vrouw, een teken dat vrouwen werden gezien als bezit. Zo’n toestand raakt God tot in het diepst van zijn hart en Hij krijgt berouw dat hij de mensen heeft gemaakt. Hij moet een grens stellen aan het onrecht, maar zoals we lezen doet hem dat niet goed maar pijn.

Het gaat dus  niet om karma maar om Gods gerechtigheid. Dat betekent drie dingen

  1. God is goed en rechtvaardig: God de bron van goedheid is fel gekant tegen het kwaad.Het gaat in tegen zijn wezen en tegen het leven! Het kwaad ondermijnt het leven.
  2. God is geduldig: Hoewel God oordeelt doet hij dat niet meteen. Uit de tekst blijkt ook wel dat het gedrag van de mensen niet van gisteren was. God houdt het al een tijdje uit.
  3. God is betrokken: hij voelt pijn in zijn hart, de NBV maakt ervan: hij voelt zich gekwetst. Maar je zou kunnen zeggen dat het God diep verwondt dat mensen zo met Hem en elkaar omgaan. Gods gerechtigheid betekent dat God werkelijk om de wereld geeft. Hij houdt van het leven en hij verafschuwt alles wat het leven kapot maakt.

Precies dat laatste onderscheid God van de goden uit de tijd van Israël. Je moet niet vergeten dat het zondvloedverhaal oorspronkelijk verteld is aan de Israëlieten in de tijd van Mozes. Wie een beetje bekend is met de discussies rondom het zondvloedverhaal weet dat er meerdere versies van zondvloedverhalen zijn gevonden in andere culturen. Sommige verhalen waren ouder dan het verhaal dat opgetekend staat in Genesis. Voor velen een reden om te zeggen dat Israël slechts een mythe van andere volkeren heeft gekaapt. Blijkbaar kan het gegeven dat er onder vele volken zondvloedverhalen de rondte doen geen teken zijn dat er misschien wel een echte vloed heeft plaatsgevonden. Maar dat daargelaten, ondanks opvallende overeenkomsten in die verhalen zijn er ook belangrijke verschillen tussen die verhalen die precies laten zien dat de andere volken de clou missen van waar het in de zondvloed om ging.

In één van de bekendste alternatieve verhalen over de zondvloed bijvoorbeeld, het Gilgamesh-epos gaat het niet zozeer om het kwaad dat de mensen doen waarom de goden vertoornd raken, maar om het lawaai dat de mensen maken. De goden hadden de mensen zelf gemaakt om hun vuile werkjes op te knappen en de goden van eten te voorzien, maar ze maakten teveel lawaai. Toen hongersnood niet werkte om het aantal mensen terug te dringen, zette hij de wereld onder water in zijn woede. En nadat hij dat gedaan heeft, schrikken alle goden van het effect. De enige mens die het geweld overleefd werd niet gered maar was de goden te slim af.

Grillige goden dus die een te kort lontje hebben en zich snel ergeren. Je kan je voorstellen hoe hoe anders het zondvloedverhaal voor de Israëlieten moet hebben geklonken. Zij kenden de enige ware God, die niet zoals de verzonnen goden een stel veredelde mensen zijn. Nee Israël kende de Schepper van de wereld die zich niet ergert maar wel een gebroken hart heeft om het onrecht in de wereld. Deze lijn komen we steeds bij God tegen. Een lijn die we door de hele Bijbel door zien en uitkomt bij Jezus. Zijn oordeel gaat ook over gemis: dit zijn mijn mensen, mij behoren ze toe, maar ze rennen van me weg. Gods oordeel is ook niet het einde, maar God gaat verder na het oordeel.

De zondvloed gaat verder dan oordeel

Karmafilmpjes eindigen altijd wanneer karma haar gezicht heeft getoond. Daarna kan je lachen en doorklikken naar het volgende filmpje. Om die reden zijn karma-filmpjes niet erg christelijk. Ze staan ver af van hoe God naar mensen kijkt die onrecht doen. Bovendien veroorzaken die karmafilmpjes nog iets: jij voelt je vaak beter dan degene die de wraak krijgt. Dit soort filmpjes weet ik uit ervaring hebben sterk de neiging om de ander te veroordelen en jezelf te rechtvaardigen.

God gaat verder na de straf. En we zien dat al voordat de straf ook nog maar wordt uitgevoerd. We lezen van Noach het volgende:

Genesis 6:8–10 NBV

Alleen Noach vond bij de heer genade. Dit is de geschiedenis van Noach en zijn nakomelingen. Noach was een rechtschapen man; hij was in zijn tijd de enige die een voorbeeldig leven leidde, in nauwe verbondenheid met God. Hij had drie zonen: Sem, Cham en Jafet.

Noach vond genade. God besloot in Noach opnieuw te beginnen. Zijn genade had Noach dicht bij de Here bewaard. Door genade was Hij een rechtschapen man, die wandelde met God. Het is de genade die Noach redt, en in Noach begint God ook weer opnieuw met de mens. Noach is dus meer dan een individu, meer ook dan zijn familie, in Noach wil God opnieuw beginnen met de mensheid.

Het was dus genade dat Noach dicht bij God wandelde, niet zijn eigen goede gedrag. Ook Noach bleef een zondaar. Dat God Noach en zijn familie redt betekent niet dat zij heilige boontjes waren, of dat God niet wist dat Noach en zijn familie niet zondig waren.

Na de zondvloed lezen we namelijk opvallende woorden:

Genesis 8:20–21 NBV

Noach bouwde een altaar voor de heer; daarop bracht hij brandoffers van al het reine vee en alle reine vogels.

De geur van de offers behaagde de heer, en hij zei bij zichzelf: Nooit weer zal ik de aarde vervloeken vanwege de mens, want alles wat de mens uitdenkt, van zijn jeugd af aan, is nu eenmaal slecht. Nooit weer zal ik alles wat leeft doden, zoals ik nu heb gedaan.

We zien hier twee dingen. Aan de ene kant brengt Noach brandoffers voor hemzelf en zijn familie. Een brandoffer voor de Israëlieten betekende: offeren voor je zonden. Nadat Noach gered is, beseft hij al te goed dat het niet aan hem te danken is. Hij wist dat Hij gered was omdat God hem heeft gespaard en hem opgedragen heeft de ark te bouwen.

Maar het tweede laat nog duidelijker zien dat God niet naïef was. God zal niet weer de wereld zo onder water zetten om wat de mensen hebben gedaan. Hij weet wat Hij van de mens kan verwachten, notoire weglopers, maar gaat toch verder met dat eigengereide clubje mensen.

Maar hoe gaat God dit doen. Hoe blijft Hij aan de ene kant trouw aan zijn rechtvaardigheid en aan de andere kant trouw aan zijn genade voor mensen? Hoe kan God het dan al eeuwen uithouden met een wereld waarin tot op de dag van vandaag zoveel onrecht is? Waarom rekent hij niet gewoon definitief af met ons allemaal? Met die vraag wil ik vanmorgen de cirkel rond maken en terugkomen bij de ondertitel van de preek:

Hoe Gods oordeel leidt tot herstel

We hebben nu ontdekt dat Gods oordeel geen karma is. Zeker, de dood is het loon op de zonde, God straft, maar Hij wacht daar mee tot de maat vol is.  We hebben ook ontdekt dat God die altijd in zijn recht staat geen plezier schept in vergelding. Dat hij wel straft is omdat hij het goede liefheeft en het kwade haat.

Maar het grootste verschil met karma is denk ik nog wel dat Gods oordeel niet het eindstation is. God begint in Noach opnieuw met de mensen. Aan de wereld doet God een hoopvolle belofte:

Genesis 9:11–13 NBV

Deze belofte doe ik jullie: nooit weer zal alles wat leeft door het water van een vloed worden uitgeroeid, nooit weer zal er een zondvloed komen om de aarde te vernietigen. En dit,’ zei God, ‘zal voor alle komende generaties het teken zijn van het verbond tussen mij en jullie en alle levende wezens bij jullie: ik plaats mijn boog in de wolken; die zal het teken zijn van het verbond tussen mij en de aarde.

God sluit een verbond met heel de schepping: ondanks dat de mensen op aarde slechte beheerders zijn van mijn schepping zal ik niet nog een keer zo’n vloed gebruiken om de wereld te zuiveren. God plaatst een boog aan de hemel om zichzelf te herinneren aan zijn verbond met de wereld. Telkens weer wil God zichzelf herinneren aan het feit dat Hij met de mensen opnieuw begint. De regenboog is het teken van Gods genade en trouw.

Die regenboog, een boog zonder pijl, wijst vooruit naar Golgotha, naar het kruis waar Gods Zoon werd veroordeeld om voor altijd met jou en mij opnieuw te beginnen. De boog wijst omhoog, het is Gods Zoon die als het ware door de pijl van Gods wraak is neergeschoten.

In Christus toont God zijn aversie tegen het kwaad, maar ook zijn liefde voor zondige mensen. In Christus zien we dat God ver boven karma uitstijgt want de rechter gaat zelf aan het recht ten onder. Niet eeuwig duurt zijn toorn. Hij is steeds weer bereid om te vergeven. Gods gerechtigheid gaat verder dan karma. Gods gerechtigheid wordt in Christus vervuld en wij delen erin alsof wij rechtvaardig waren. Dat heet genade.

Gods oordeel is uit op herstel. Dat was al zo in het Oude Testament, maar dat is ook nog zo met de komst van Jezus. Nee ik probeer niet de zondvloed te verzachten. Fraai is het niet! Ten dode opgeschreven wereld daar wordt niemand blij van!

Maar het is wel een boodschap die verteld moet worden. Daarom haalt Jezus in Matteüs 24 de geschiedenis van Noach aan om de mensen te waarschuwen dat God nog steeds bijzonder begaan is met de wereld. Niet minder dan toen. En omdat God geeft om zijn schepsels is hij boos over de zonde. Het brengt ook mij op de knieën. Het is een waarschuwing die ook mij nederig maakt en mij naar het kruis brengt. Ach Here, wat lijk ik vaak maar weinig op U. Wat geniet ik vaak van wraak, terwijl ik zelf geen haar beter ben. Wat leven we vaak voor onszelf en wat mag het veel van uw schepping vragen om te leven naar ons welvaartsniveau. Wat draag ik vaak weinig bij aan de barmhartigheid aan andere mensen. Wilt u mij hardleers mens toch genadig zijn in Jezus Naam.

Laat Hij mij terugbrengen naar U. Dat ik van U leer te houden boven alle dingen en mensen. Dat ik net als u ga houden van dit leven zoals U het bedoeld heeft. Dat ik net als U mij kwaad kan maken om onrecht zonder de mensen te gaan haten. Heer help mij om met als U steeds weer bereid te zijn om opnieuw te beginnen met de mensen om mij heen.

Heer laat mij lijken op U die niet aan karma doet, maar die wel geeft om deze wereld, niet blind bent voor het kwaad en eens al het kwaad zal overwinnen door het goede.

Amen